• 01 Ekim 2024

Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Nedir?

Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge), şirketlerin yenilik yapmak için gerçekleştirdiği bir dizi faaliyettir. Ar-Ge, genellikle pazar araştırması, ürün geliştirme ve ürün testlerini içeren gelişim sürecinin ilk aşamasıdır.

Anahtar Hususlar

• Araştırma ve geliştirme, şirketlerin yenilik yapmasını ve yeni ürünler veya hizmetler sunmasını veya mevcut ürünlerin iyileştirilmesini sağlayan faaliyetleri ifade eder.
• Ar-Ge, bir şirketin pazardaki yeni istek ve ihtiyaçlara cevap vererek rakiplerinden bir adım önde olmasını sağlar.
• Farklı sektör ve endüstrilerdeki şirketler Ar-Ge yapar - ilaç, yarı iletken ve teknoloji şirketleri genellikle en fazla harcamayı yapanlardır.
• Ar-Ge genellikle keşifsel ilerlemeye yönelik geniş bir yaklaşımdır, uygulamalı araştırma ise daha dar bir kapsamı araştırmaya yöneliktir.
• Ar-Ge maliyetlerinin muhasebedeki muamelesi, bir şirketin gelir tablosu ve bilançosunu önemli ölçüde etkileyebilir.

Araştırma ve Geliştirmeyi (Ar-Ge) Anlamak

Araştırma ve geliştirme kavramı, hem özel hem kamu sektörlerinde yenilik ile yakından bağlantılıdır. Ar-Ge, bir şirketin rakiplerinin önünde kalmasını sağlar. Bir Ar-Ge programı olmadan, bir şirket kendi başına hayatta kalamayabilir. Şirketlerin birleşme veya devralmalar veya ortaklıklar gibi başka yenilik yollarına güvenmek zorunda kalabilir. Ar-Ge sayesinde şirketler yeni ürünler tasarlayabilir ve mevcut ürünlerin iyileştirme yeteneğine sahip olurlar. Bu durum şirketlerin sektöründeki pozisyonlarının ve saygınlığının daha ileride olmasını sağlar.

Ar-Ge, bir şirketin gerçekleştirdiği çoğu operasyonel faaliyetten farklıdır. Araştırma ve/veya geliştirme genellikle doğrudan kar elde etme beklentisiyle yapılmaz. Bunun yerine, şirketin uzun vadeli karlılığına katkıda bulunması beklenir. Ar-Ge, şirketlerin buluşlar yapıp patent, telif hakkı, faydalı model ve ticari marka gibi fikri mülkiyet hakları elde etmelerini sağlar.  

Tamamen Ar-Ge'ye ayrılmış departmanlar kuran şirketler, bu çabaya önemli miktarda sermaye ayırır. Risk ayarlı getirilerini tahmin etmek zorundadırlar, çünkü bu yatırımın geri dönüşü kesin değildir ve yatırım getirisi belirsizdir. Yatırıma daha fazla para ayrıldıkça, sermaye risk düzeyi artar. Diğer şirketler, büyüklük ve maliyet gibi çeşitli nedenlerle Ar-Ge'lerini dışarıdan satın almayı tercih edebilir.

Tüm sektörlerdeki şirketler Ar-Ge faaliyetlerinde bulunur. Şirketler bu iyileştirmeler, yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi yoluyla büyüme yaşar. İlaç, yarı iletken, mühendislik ve yazılım/teknoloji şirketleri genellikle Ar-Ge'ye en fazla harcamayı yapanlardır. Küresel olarak Ar-Ge, araştırma ve teknik veya teknolojik geliştirme olarak bilinir.

Birçok küçük ve orta ölçekli işletme, ihtiyaçlarını karşılamak için kendi bünyelerinde uygun personeli olmadığı durumda Ar-Ge çalışmalarını dışarıdan satın almayı tercih edebilir.

Ar-Ge Türleri

Özel ve kamu sektöründe çeşitli Ar-Ge türleri vardır. Kullanılan tür, onu gerçekleştiren kuruluşa ve sonuçlarına bağlı olarak değişir.

• Temel Araştırma: Bu tür araştırmada, belirli bir ürün, politika veya operasyonel süreç için belirlenmiş bir amaç bulunmaz. Bunun yerine, araştırma, bilgi ve know-how edinmek için yapılır.
• Uygulamalı Araştırma: Bu modelde, teknik, bilimsel veya endüstriyel alanlarda uygulanan araştırmalarla ilgilenen endüstri bilim insanları, mühendis veya araştırmacılardan oluşan bir departman bulunur. Bu model, gelecekteki ürünlerin geliştirilmesini veya mevcut ürünlerin ve/veya işletim prosedürlerinin iyileştirilmesini kolaylaştırır.
• Geliştirme Araştırması: Yeni veya geliştirilmiş ürünler, süreçler veya hizmetler yaratmak için araştırma bulgularının uygulanması.

Ar-Ge Süreci

1. Araştırma hedeflerinin belirlenmesi: Ar-Ge projesinin hedeflerini ve kapsamını açıkça tanımlamak.
2. Literatür incelemesi: Mevcut bilgiyi toplamak ve alandaki araştırmaların mevcut durumunu anlamak.
3. Hipotez formülasyonu: Araştırmaya rehberlik edecek test edilebilir hipotezler geliştirmek.
4. Deney ve veri toplama: Hipotezleri test etmek için deneyler yapmak veya veri toplamak.
5. Veri analizi ve yorumlama: Sonuç çıkarmak için toplanan verileri analiz etmek ve yorumlamak.
6. Yenilik ve gelişme: Yeni ürünler, süreçler veya hizmetler yaratmak için araştırma bulgularını uygulamak.
7. Ticarileştirme: Yeniliği pazara sunmak ve gelir elde etmek.

Ar-Ge Avantajları ve Dezavantajları

Avantajlar

• Yeniliği kolaylaştırır
• Geliştirilmiş veya yeni ürünler ve hizmetler ortaya koyar
• Bilgi ve yetenek havuzunu genişletir
• Tüketici seçimini ve marka sadakatini artırır
• Ekonomik bir itici güçtür

Dezavantajlar

• Finansal yatırım gerektirir
• Zaman alır
• Değişen pazar trendlerine bağlı olarak risk taşır

Ar-Ge’de Zorluklar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Araştırma ve geliştirmeye başlamadan önce şirketlerin ve kamunun bazı önemli faktörleri göz önünde bulundurması gerekir. En önemlilerinden bazıları şunlardır:

• Amaçlar ve sonuçlar: Ar-Ge projesinin amaçları nelerdir? Mevcut olmayan belirli ürünleri mi bulmak yoksa mevcut ürünleri mi iyileştirmek?
• Finansal yatırım: Ar-Ge, araştırma, geliştirme ve deneyleri desteklemek için önemli mali kaynaklar gerektirir.
• Zaman taahhüdü: Ar-Ge süreci genellikle birden fazla araştırma, geliştirme ve test aşamasını içerdiğinden zaman alıcı olabilir.
• Maliyet: Özellikle yeni ürünlerin kavramsallaştırılması ve üretilmesi söz konusu olduğunda Ar-Ge çok para harcar.
• Risk ve belirsizlik: Ar-Ge'de başarı garantisi yoktur ve projeler aksiliklerle veya beklenmedik zorluklarla karşılaşabilir.
• Fikri mülkiyet koruması: Araştırma bulgularını ve yeniliklerini patentler, telif hakları veya ticari markalar yoluyla korumak çok önemlidir.

Ar-Ge ve Uygulamalı Araştırma

Temel araştırma, bir kavram veya bir dar boğazın temel yönlerini daha iyi anlamak amacıyla yapılan çalışmalardır. Bu anlayış genellikle Ar-Ge'nin ilk adımıdır. Bu etkinlikler, ürünler, politikalar veya operasyonel süreçlere yönelik doğrudan uygulamalar olmaksızın bilgi sağlar.

Uygulanan araştırma, belirli bir amaçla bilgi edinmek için kullanılan etkinlikleri içerir. Bu etkinlikler, yeni ürünler, politikalar veya operasyonel süreçler belirlemek ve geliştirmek olabilir. Temel araştırma zaman alıcı iken, uygulanan araştırma ayrıntılı ve karmaşık doğası nedeniyle daha zahmetli ve daha maliyetlidir.

Ar-Ge Muhasebesi

Ar-Ge, bir şirketin karlılığına faydalı olsa da, bir gider olarak kabul edilir. Şirketler, yeni ürünler ve hizmetler geliştirmek için önemli miktarda para harcarlar. Bu nedenle, bu harcamalar genellikle gelir tablosunda bildirilir ve uzun vadeli bir değere sahip değildir.

Ar-Ge maliyetlerinin bazı durumlarda bilançoda gösterildiği durumlar da vardır. Bazı örnekler şunları içerir:

• Malzemelerin, sabit kıymetlerin veya diğer varlıkların tahmin edilebilir bir değeri ve kullanım ömrü olan alternatif gelecekteki kullanımları vardır.
• Şirket içinde başka bir yerde kullanılabilecek veya belirli bir tek Ar-Ge projeyi aşan bir kullanım ömrü olan yazılımlar.
• Projeler arasında paylaşılan dolaylı maliyetler veya genel giderler.
• Bir üçüncü taraftan satın alınan ve somut olmayan bir değeri olan Ar-Ge. Bu somut olmayan varlık, ayrı bir bilanço varlığı olarak kaydedilebilir.

Ar-Ge Destekleri ve Vergi Avantajları

Yeniliği teşvik etmek ve vergi yükünü önemli ölçüde azaltmak için ülkemizde TUBİTAK önemli Ar-Ge teşvikleri sunmaktadır. Teşvik; ürün geliştirme, süreç iyileştirme ve yazılım oluşturma gibi belirli harcamaları kapsar. Ar-Ge teşvikleri sadece ulusal olmakla kalmayıp Avrupa Birliği ortak proje destekleri de hatırı sayılır derece finans sağlamaktadır.

Ar-Ge destekleri sistemli ve başarılı şekilde uygulandığı sürece projelere kamu desteği %60 ile %90’ları bulmaktadır.

Ar-Ge Örneği

Bu milenyumun en yenilikçi şirketlerinden biri olan Apple Inc.'dir. Apple, 2023 yıllık raporunda 29,915 milyar dolarlık Ar-Ge harcaması yaptığını bildirmiştir. Bu, yıllık toplam net satışlarının %8'ine denk gelmektedir.

Ar-Ge ve İş Başarısı

Başarılı şirketler Ar-Ge'nin stratejik bir yatırım olarak öneminin farkındadır. Kaynakları tahsis ederek, inovasyon kültürünü teşvik edip Ar-Ge sürecini etkili bir şekilde yöneterek işletmeler büyümeyi teşvik edebilir, pazar payını artırabilir ve uzun vadeli değer yaratabilir.

Sonuç

Araştırma ve geliştirme, şirketlerin rekabetçi kalmasını, yenilik yapmasını ve değer yaratmasını sağlayan iş başarısının hayati bir bileşenidir. Ar-Ge'nin temel ilkelerini anlayarak ve süreci etkili bir şekilde yöneterek işletmeler kendilerini uzun vadeli büyüme ve refah için konumlandırabilirler.